کردپرس - چندین سال است که شاهدیم در بعضی از کتابها و متنهای منتشر شده به زبان کردی جنوبی، به جای علامت کسره یا نقشنمای اضافه، از علامت سکون؛ یعنی این علامت « ْ» استفاده میشود. در نگارش فارسی، این نشانه زمانی میآید که تأکید داشته باشیم حرفی حتماً ساکن خوانده شود؛ مثلا «نغْز»، تا کسی به شکل دیگری آن را نخواند. اما ماجرای آن در نگارش کردی چیست؟
بعضی از ویراستاران کتابهای منتشر شده به زبان کردی و عمدتاً در کرمانشاه، از این نشانه که گفتم بهجای نقشنمای اضافه یعنی « ِ» استفاده میکنند. نقشنمای اضافه گرچه به شکل کسره است اما کسره نیست؛ خود کلمهی مجزایی است و بین مضاف و مضافالیه یا صفت و موصوف پیوند اضافی یا وصفی برقرار میکند.
در کردی سورانی نقشنمای اضافه عمدتاً به شکل «یای معلوم» میآید و در کردی کرمانجی نیز گاه بسته به نقش دستوری ترکیب اضافی، به شکل «ا» میآید؛ اما در کردی جنوبی، نقشنمای اضافه و کسره به همانشکل مشخص و معروف تلفظ میشوند و نمیتوان از نشانههایی که در سورانی یا کرمانجی استفاده میشود، بهره برد.
کسره و نقشنمای اضافه در رسمالخط کردی نشانهای برای نوشتن ندارد و در بسیاری موارد خوانندهی متن، بنا به فحوای کلمه در جمله میباید بین تلفظ «کسره» و «سکون» یکی را انتخاب کند؛ و انتخاب بین دو گزینه، انتخاب دشواری نیست. مضافاً اینکه اخیرا نیز فعالان کردینویسی به گواهی آثار منتشر شده، رواداشتهاند که در صورت لزوم و بهندرت از نشانهی کسره برای رفع ابهام استفاده شود.
نگارندهی این سطور، با بهکارگیری علامت سکون به جای علامت کسره و نقشنمای اضافه مخالف است؛ چرا که معتقد است، علامت سکون، چنانچه از نام او پیداست تنها بر سکون دلالت دارد و قبلاً نقش و کارکردی چنین برایش تعریف شده است و استفادهی از آن در نقش کسره یا نقشنمای اضافه باعث بدخوانی و کژخوانی و سردرگمی گستردهی مخاطبان متون کردی میشود؛ مخصوصاً اینکه استفاده از آن به آثار چاپی و مکتوب هم راه یافته است. برای روشنتر شدن بحث، مثلاً این دو بیت از حبیبالله بخشوده را در نظر بگیریم:
کوردم،چەم ئاو داڵگمە،وێشە برامە
مەێنم نەکەن ئەر جوور بەرۊ دەێرە وسامە
وەفرەیل کەش یاڵ کِور مەلوەن نوقرەم
لیسک خوەر دامان شەڵەم شمش تڵامە
که چنین نوشته شود:
کوردم،چەمْ ئاو داڵگمە، وێشە برامە
مەێنم نەکەن ئەر جوورْ بەرۊ دەێرە وسامە
وەفرەیلْ کەشْ یاڵْ کور مەلوەنْ نوقرەم
لیسکْ خوەرْ دامانْ شەڵەم شمشْ تڵامە
در باب سابقهی این کار از دوستان دانا و فرهیختهام در کرمانشاه سوال کردم و به تنها مستندی که رسیدم آن بود که مرحوم ههژار در فرهنگ خود، از این علامت بهجای کسره استفاده کرده است. معتقدم دلایل عقلی بر تنها مستند نقلی ارجحیت دارد و بایسته نیست از این پس از این نشانه یعنی سکون به جای کسره یا نقشنمای اضافه استفاده شود؛ چرا که انبوهی و بسامد بالای این خطا در متون کردی، مانع روانخوانی متون کردی خواهد شد.
نظر شما